TRUMP VÀ AMERICAN FIRST.

Mỹ đã từng cổ xúy “toàn cầu hóa”, với vai trò là quốc gia số một thế giới, thì nay Trump làm rõ hơn chủ trương “nước Mỹ là trên hết”. Theo đó, “lợi ích của mình là trên hết, tìm kiếm đối tác mạnh, song phương, và không mơ về sự thống trị”. Trump đã mở rộng và cụ thể hóa khu vực quan tâm, từ “Châu Á – Thái Bình Dương” trở thành “Ấn Độ – Thái Bình Dương” trong đó không bao gồm Trung Quốc. Chủ trương song phương và nước Mỹ trên hết của Trump đã từng nhận một luồng phê phán gay gắt từ trong nội bộ nước Mỹ, cho là tiêu cực, tự cô lập mình. Song Trump đã cho thấy một cách nhìn khác, nó vượt lên trên kinh nghiệm cũ mà Mỹ đã trải qua. Chưa có một quốc gia nào có kinh nghiệm như thế, trong vai trò hàng bao thập kỷ được mang danh là tên “sen đầm quốc tế”.

Trump cho rằng nhiều quốc gia đã ỷ lại mọi thứ vào tên “sen đầm” này, từ kinh tế, khoa học kỹ thuật, thương mại, nhân quyền…, đến cả cái dù hạt nhân bảo vệ an ninh cho nước này nước khác. Mỹ lại đóng vai trò nòng cốt tài chánh cho các hoạt động Liên Hiệp Quốc, lại bị các đối tác lợi dụng để tăng trưởng, ăn cắp sở hữu trí tuệ, moi móc các lợi ích khác, … Cáí ý thức “ỷ lại” đó biến thành trách nhiệm của Mỹ! Anh muốn tôi xem anh là đàn anh, cho phép anh liên kết với tôi, anh phải lo cho tôi, nếu không tôi chửi anh, tôi xem anh là kẻ xấu, kẻ bỏ rơi tôi… Trong quá trình đó Mỹ cũng có lợi ích khác, bằng các ưu thế của mình.
Nhưng giai đoạn đó đã qua, với Trump.

Anh phải tự đứng lên, tự lo cho mình, đừng ăn vạ nữa. Anh và tôi bình đẳng. Trump nói: “Thương mại song phương, và công bằng. Các nước khác cũng vậy, không có quốc gia nào chịu hy sinh quyền lợi của quốc gia mình cho nước khác”. Ở đây chỉ khác nhau ở chỗ nói thật và nói dối. Trump nói thật và thẳng thắn. Tự duy trì độc lập, tự do, Mỹ không thúc đẩy các nước khác làm phiên bản của mình… Trump đã nói điều đó với thế giới. Tại Việt Nam, Trump lay gọi chị em Hai Bà Trưng thức dậy, để cảnh tỉnh dân tộc Việt phải giữ lấy sự độc lập trường tồn của mình. Người Việt nghe và cảm thấy xốn xang trong lòng, trước đại lễ “Cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại”, mà Đảng Cộng sản Việt Nam vừa mới trân trọng tiến hành, cùng với bóng ma của “Giấc mơ Trung Hoa” đã được cụ thể hóa bằng những hành động hung hăng của Tập ở Biển Đông. Mỹ nói rõ là họ không mơ về sự thống trị, vì điều đó họ thấy không cần, vì nó đã lạc hậu.

Nước Mỹ, với Trump, đang tiến lên một thời kỳ mới với quan niệm mới: từ bỏ chủ nghĩa nước lớn, đề cao vai trò độc lập tự do mỗi nước, và dứt khoát đòi hỏi quan hệ bình đẳng. Trump đã khích lệ thành quả tiến bộ của từng quốc gia Đông Nam Á đã từng hợp tác với Mỹ theo hướng đi này. Trump đang nói và đang làm như thế. Trump đang chống lại lối mòn tư duy của các chính trị gia nước Mỹ, đã thổi một làn gió mới vào các quốc gia khu vực trải dài từ Ấn Độ đến Thái Bình Dương. Nó đánh thức tinh thần tự tôn và giá trị đạo đức dân tộc của mỗi quốc gia trên cơ sở làm ăn sòng phẳng.

Điều đó làm cho mỗi nước phải biết xem lại mình, phải biết tự cường, không thể luôn trông chờ sự cứu vớt và xin xỏ, dù là xin xỏ bất cứ ai, dựa hơi vào ý thức hệ vốn không còn nữa. Tâm lý phụ thuộc ấy cần phải vượt qua, và có khả năng vượt qua được, trong điều kiện thuận lợi mà thời đại đang có sẵn, cho bất cứ quốc gia nào có ý chí ấy. Trump đã bỏ TPP, và thay đổi một số chủ trương khác, kêu gọi hợp tác song phương và bình đẳng. Ông ta có cái lý của mình, khó mà bác bỏ. Người ta cho rằng bài diễn văn của Trump đã có sức thuyết phục lớn, đánh dấu một bước tiến bộ về hướng đi của mỗi quốc gia vào thời kỳ mới. Đặc biệt, bài phát biểu ấy có những nội dung sát sườn với bối cảnh Việt Nam, hơn bất cứ quốc gia nào khác.

Hạ Đình Nguyên.